Ham-at Madueom Ro Gabii, 2nd ed, part 2

PAGTUEOD IT GABII

Makita mo imaw

Sa gision nga eambong, gabaktas

Gatueod it kiwi nga karito

Agod mabuhi nga dungganon

Sa bulag nga syudad.

Ginsindihan nana ro anang kingke para itueod ro gabii

Sa anang see-through nga baeay.

Ugaling ginapinaeong it hangin.

Paris ku anang karito,

Sige ro anang pagsindi

Sige ra tinueod ku gabii

Agod makita ro kaagahon.

PAGTULAK NG GABI

Makikita mo siya

Sa punit-punit na damit, nakapaa

Tumutulak ng kilu-kilong kareto

Upang mabuhay ng marangal

Sa bulag na syudad.

Sinisindihan niya ang kanyang kingke

Upang itulak ang gabi,

Kaya lang laging pinapatay ng hangin.

Katulad ng kanyang kareto,

Tuloy ang pagsisindi niya

Tuloy ang pagtutulak ng gabi

Upang marating niya ang bukang-liwayway.

SANGKA SUEAT

John,

Mauli gid man ako

Sa baeay naton

Kon siin naton makit-an ro gae-om

Sa atong bubungan.

Natak-an eon gid ako

Sa naga-idlak-idlak nga neon lights.

Ugaling owa ko pa hibayri

Ro inutang ko nga aritos

Kay Mama San.

Kinahangean ko gid ron agud rang eagting

Hay magbaskog ag rang hawak

Hay magbug-at.

Indi ka magbakho, John

Ay sa rayang Paskwa

Ikaw ag ako hay maghimo’t buean

Ag sa atong bubungan

Kita eang nga daywa

Ro mahakup ku anang kahayag.

Ana

ISANG SULAT

John,

Talagang uuwi ako

Sa ating bahay

Kung saan natin nakikita

Ang ulap sa ating bubungan.

Inis na inis na ako

Sa kumikislap-kislap na neon lights.

Kaya lang hindi ko pa nababayaran

Ang hikaw at singsing

Na inutang ko kay Mama San.

Kailangang-kailangan ko ito

Upang lumakas ang kalansing

At bumigat ang baywang ko.

Huwag kang mag-alala, John,

Itong Pasko’y

Huhubog tayo ng buwan

At sa pamamagitan ng ating bubong

Dadakutin nating dalawa

Ang kanyang liwanag.

Ana

PANTAT

Ku nakataliwan nga an-um nga dag-on

May nakita kitang dungganon nga mga tawong nagpamunit

Sa tangke sa atong atubang it baeay—

Ag nakadawi sanda’t sangka basket nga pantat.

Pagkatapos nanda mapresyor kok,

Owa gid nanda gintaw-an

Maski bakog ro andang kuring.

Makaron, gapamunit eon man sanda

Sa atubang natong tangke

Ugaling ro pantat

Hay nagkitkit eang ku paon

Ag gintik-eod ro bunit.

HITO

Noong nakaraang anim na taon,

Nakita natin ang mga maginoong taong namimingwit

Sa tangke sa harap ng aming bahay—

At nakahuli sila ng isang basket na hito.

Pagkatapos nila itong ipresyur kok

Hindi man lang nila binigyan

Kahit buto ang kanilang pusa.

Ngayon, namimingwit na naman sila

Sa tangke sa harap ng ating bahay,

Kaya lang kinakagat-kagat lang ng hito ang pain

At tinutulak ang bingwit.

PAGHAKOP IT KAEANGITAN

Nagkaeagasgas eon ring tuhod

Sa pagtakeas ku Bukid Manduyog

Sa handum mo nga mahakop ro kaeangitan.

Owa mo gid pag-inatwa

Ro mga bato, huya-huya ag tun-og

Nga ginpang-eapakan mo.

Pero pag-abot mo sa kaibabawan it bukid,

Owa ka ma’t gin-obra

Kundi magpanghayhay.

PAGKABIG NG KALANGITAN

Nagkagasgas na ang ‘yong tuhod

Sa pag-akyat sa Bundok Manduyog

Sa mithing mahakop ang kalangitan.

Binaliwala mo ang mga bato, makahiya at hamog

Na inapakan mo.

Pero nang dumating ka sa kaitaastaasan ng bundok,

Wala ka ring ginawa

Kundi magbuntonghininga.

LORNA

Makaduaw ka kakon pagsaeom it adlaw,

Indi mo eang ugaling ako pagdaehan it rosas

O kandila.

Bastante eon nga nadumduman mo

Ratong Dominggo’t hapon sa Pastrana Park

Kon siin mo hinaruan

Rang gakurog nga mga bibig.

Kon mag-abot gid man rang oras

Nga magharu sa kahalimunan

Ag mangin parte it eugta,

Indi mo ako pagkantahan it Ave Maria.

Ro chico

Kon siin naton gintanum ro atong sumpa

Hay maeaya.

Bastante eon nga madumduman mo pa

Ratong hapon it Dominggo

Sa Pastrana Park

Kon siin mo pinahiran rang mga maeamig nga bibig

King maitum nga bandana.

Adios!

LORNA

Dalawin mo ako paglipas ng takip-silim.

Ngunit huwag kang magdadala ng rosas

O kandila.

Sapat na naalala mo

‘Yong hapon ng Linggo sa Pastrana Park

Kung saan mo hinalikan

Ang nanginginig kong mga labi.

Kung saling dumating iyong panahon

Na ako’y hahalik sa damo

At maging bahagi ng lupa,

Huwag mo akong aawitan ng Ave Maria.

Ang punong chicko,

Kung saan natin tinanim ang ating sumpaan,

Ay lalanta.

Sapat na maalaala mo pa

Ang hapon ng Linggo

Sa Pastrana Park

Kung saan mo pinunasan ang malamig kong mga labi

Ng itim mong bandana.

Paalam!

PARA KAY LORENA

Ro bala nga eumapos sa ginhawa mo

Hay owa gid

Makapugong sa imong pagginhawa. Buhi ka pa

Paris ku mga rosas nga nagabueak

Sa ang harden. Ring tunok

Hay ona pa man gihapon, ugaling

Nagtiko eang. Mahumtan ko pa gihapon ring kahumot

Bisan sangka kilometro rang distansya.

Pareho man gihapon nga humot

Nga nagbaid king kaibahan

Sa pagtabok it mga banglid.

Ring kasumpong hay nagsaea

Sa paghambae nga ginpahipos ka nanda.

Gapanamgo sanda.

Ring mga bibig hay gakipot

Pero ring boses

Hay ginabalikbalik,

Makusog, ro pagpuga

Ag pagbalikhot

King kasimanwa.

Ro atong mga lideres

Indi eang ugaling kabatyag ku atong mga kasakit.

Sobra gid sanda kasako

Sa paglinibutlibot

Para sa masunod nga

Eleksyon.

Para Kay Lorena

Ang balang tumagos sa hininga mo

Ay hindi

Nakapigil sa iyong paghinga. Buhay ka pa ring

Katulad ng mga rosas na namumulaklak

Sa aking harden. Ang tinik mo

Ay nariyan pa rin, kaya lang

Bumaluktot. Naamoy ko pa rin ang samyo mo

Kahit isang kilometro ang layo.

Pareho pa rin ang bango

Na naghasa sa kasamahan mo

Sa pagtatawid ng mga bangin.

Nagkamali ang mga kaaway mo

Sa pagsasabi na pinatikom ang iyong mga labi.

Nanaginip sila.

Nakatikom nga ang iyong mga bibig

Ngunit ang boses mo ay umaalingawngaw,

Malakas,ang pagpipiga

At pagpupulupot

Ng ating kababayan.

Kaya lang ang mga pinuno nati'y

Hindi nakakaramdam sa ating mga sakit.

Abalang-abala sila

Sa paghahanda

Sa susunod

Na halalan.

SABAT KAY JOHN

(Sa anang binaeaybay nga “Unan”)

Mas masuwerte ka, John,

Ay sa air-conditioned ka nga kwarto,

Nga may mahumok nga mahaea,

Nga nagabulig sa pagkatapos

King owa matabing nga baeatyagon.

Buko’t paris kakon nga may sang panig eang nga karton

Nga maeogban

Sa taputapuhon ag madueom nga waiting shed.

Kantahon ko ro Hey Jude

Kon rayang baeay nga siin

Rang mga damgo nga mahakos

Rang owa ko pa makilaea nga mga

Magueang,

Igmanghod, kon may una gid man,

Hay buko’t basa’t panghapon nga uean;

Kon rang maninoy hay hueayan ako’t husto

Sa pinangayo ko nga sinsilyo

Agod makabakae ako’t pansit para sa alas dyes nga ihapon,

Agod ipahaom rang spaghetti nga mga siki

Para sa isaea pa nga adlaw nga pagtiner

Sa tunga

It syudad it mabakugon nga paginhawa.

SAGOT KAY JOHN

(Sa kanyang tulang “Unan”)

Mas msuwerte ka, John,

Dahil sa air-conditioned na silid ka

Na may malambot na unan

Na tumutulong sa pagtatapos

Ng hindi nadamping damdamin.

Hindi katulad kong isang pirasong karton lang

Na mahigdaan

Sa maalikabok at madilim na waiting shed.

Aawitin ko ang Hey Jude

Sa bahay na ito

Kung saan ang panaginip kong mayakap

Ang hindi ko pa nakikilalang mga

Magulang,

Mga kapatid, kung mayroon man,

Kung hahatian ako ng ninong ko

Sa hiningi kong mga barya

Para ihanda ang speghetti kong mga paa

Para sa isa pang araw ng pagtigil

Sa gitna

Ng lungsod ng matinik na paghinga.

HAKITA MO BAEA RO MGA TAWO SA BANGKETA?

Hakita mo baea

Ro mga tawo sa bangketa?

Mga espeho sanda ku atong banwa.

Hakita mo baea

Ro mga gamit nanda

Agod mahueog ring tagiposuon kanda?

Mga ongang paris it naeopi nga namok

Nga haeos indi eon mapatindog ro andang ueo.

Mga tuktukong lata nga hueogan it inyong sinsilyo;

Mga gitarang basag ra tuno kon patukaron;

Mga salindron

Nga sa pagkumpas ku andang mga siki

Hay masunod eon lang sa maeagkit nga hangin.

Tan-awon mo eon lang baea sanda?

NAMASDAN MO BA ANG MGA TAONG NASA BANGKETA?

Namasdan mo ba

Ang mga tao sa bangketa?

Sila’y mga salamin ng ating lipunan.

Namasdan mo rin ba

Ang mga gamit nila

Upang mahulog ang puso mo sa kanila?

Mga batang katulad na naipit na lamok

Na halos di maitayo ang kanilang ulo;

Mga kalawanging latang hulugan ng inyong barya;

Mga gitarang basag ang tuno pagtinugtog ito;

Mga harmonila

Na sa pagkumpas ng kanilang mga paa’y

Naiayon na lamang sa malagkit na angin.

Mamasdan mo lang ba sila?

NANAY SORIANG

Samtang nagakaeanta ro mga agagangis

Sa palibot it andang baeay,

Ginatinueok ni Nanay Soriang ro nagakaupos

Nga tatlong kandila sa altar

Nga ginapalibutan it eapoy eon nga

Mga rosas ag orkid.

Nagyuhum imaw pagkadumdom nana

Ku ratong mga mahapdi ag matam-is

Nga mga oras kon siin

Imaw kato hay isaea pa nga duyan, haboe ag hagdan

Ku ap-at nana nga mga onga.

Apang makaron...

Kon hin-uno pa nana kinahangean

Ro mga hakos nanda...

Imaw eon lang isaea

Ro nagatueok sa nagakaupos nga mga kandila

Bangod ro mga onga nana kuno

Hay sobra gid kuno kasaku

Sa pag-eagas it kwarta

Sa tindahan it Baclaran,

Sa opisina it Makati,

Sa night club sa Ermita

Ag sa baeay it Intsik sa Hong Kong.

NANAY SORIANG

Habang nagkakantahan ang mga kuliglig

Sa paligid ng kanyang bahay,

Tinititigan ni Nanay Soriang ang nauupos

Na tatlong kandila sa altar

Na pinapaligiran ng tuyong

Mga rosas at orkid.

Ngumiti siya nang maalaala niya

Yaong mga mahapdi at matamis

Na mga oras nang

Siya ay isa pang duyan, kumot at hagdan

Ng kanyang apat na mga anak.

Ngunit ngayon…

Kung kailan pa niya kinakailangan

Ang mga yakap nila…

Siya na lamang nag-iisa

Ang tumititig sa nauupos na mga kandila

Dahil ang mga bata niya raw

Ay abalang-abala

Sa paghahabol ng pera

Sa tindahan ng Baclaran,

Sa opisina sa Makati,

Sa night club sa Ermita

At sa bahay ng Intsik sa Hong Kong.

KON DOMINGGO’T AGAHON SA LEZO

Sa Lezo

Kon Dominggo it agahon,

Mainum eang it tahu

Ro mga asawa

Ag ro mga daeaga

Ag magsimba,

Samtang

Ro mga bana man hay

Indi eon gid magsag-ob

It ilimnon nga tubi

Ay tama masyado gid ka kasaku

Sa pagbinuga it aso

Ag sa pagpasikadsikad

It inugbueang nga manok

Ay basi ro suhoe

Sa pagmiksla it semento,

Sa sueod it sang dominggo,

Hay magdoble sa bueangan.

KUNG LINGGO NG UMAGA SA LEZO

Sa Lezo

Kung Linggo ng umaga,

Iinum lang ng salabat

Ang mga maybahay

At ang mga dalaga

At magsimba.

Samantala,

Ang mga bana naman

Ay ayaw nang umigib ng inuming tubig

Dahil abalang-abala

Sa pagbubuga ng aso

At sa pagpapakahig

Ng sasabunging manok

Sa akalang ang suhol nila

Sa paghahalo ng semento,

Sa loob ng isang linggo,

Ay dudoble sa sabungan.

NONOY

Samtang

Ra anang katubotubo

Hay sa eskwelahan

Gabasa, gasueat, gahampang,

Si Nonoy igto

Sa eanas

Gatuwangtuwang

It bonbon

Kaibahan ku anang

Mingko totpik nga

Nanay.

Bago matunod

Ro adlaw,

Si Nonoy

Gadalidali

Mag-uli

Ag magtug-on

Ay basi

Malatigo imaw

It uman

Ku anang

Tatay

Nga suki

Sa tubaan ni Nay Pilay.

NONOY

Habang

Ang kababata niya’y

Naroon sa paaralan

Nagbabasa, nagsusulat, naglalaro,

Si Nonoy ay naroon

Sa bukirin

Pumapasanpasan

Ng punla ng palay

Kasama ng kanyang

Malatotpik

Na ina.

Bago lumubog ang araw,

Si Nonoy

Ay nagmamadaling

Uuwi

Upang magsasaing

At baka

Malatigo

Siya uli

Ng kanyang

Tatay

Na suki

Sa tubaan ni Nay Pilay.

OWA’T KASO, SAEAMAT EANG

Owa ko ginpangabay kimo

Nga tipigan mo rang mapait nga handumanan.

Hasayran ko man eagi

Nga tama eang ro lugar

Sa imong dughan

Para sa imong kaugalingong mga paealigban.

Owa ko ginpangabay kimo

Nga taguon rang eoha para madumduman.

Hasayran ko man eagi

Nga gusto mo eang magsipsip—

Samtang may una pa—sa duga nga mapuga

Sa atong kaeayo.

Owa’t kaso, saeamat eang,

Paris it pagpasaeamat ku eanas sa bulkan

Sa lava ag lahar nga anang ginabuga.

GANON PA MAN, SALAMAT

Hindi ko hininging

Itago mo ang mga mapait kong hinanakit.

Sa simula pa lang ay alam kong

Sapat lang ang puwang ng puso mo

Para sa sarili mong hinanakit.

Hindi ko hininging

Itago mo ang mga luha ko para maalala.

Sa simula pa lang

Alam kong gusto mo lang masipsip—

Habang mayroon pa—ang katas na mapiga mo

Sa ating apoy.

Gayon pa man, salamat,

Katulad ng pagpasalamat ng palayan sa bulkan

Sa lava at lahar na binubuga nito.

RO GAMUGAMU AG LAMPARA

Ro gamugamong

Sumulong sa lampara ninyo

Hay buko’t patay.

Buhi imaw

Kaparis ku Noli ag Fili mong

Gusto sunugon

Ku mga Katsila

Nga may katarak

Ro andang mga mata.

Buhi imaw

Kaparis it mga silak

Nga eumusot sa madamoe

Nga gae-om it 1896.

Buhi imaw

Kaparis it mga kilat

Nga gumuhit

Sa maitum ag madamoe nga eangit it EDSA.

Ag kon matuod nga nahigop

Imaw it eagab-eab

It lampara

Nga may tuktok ra gas

Hay mabuhi pa imaw gihapon

Sa painoino ag handum

Ku mga batan-on nga kaparis kimo.

Mabuhi imaw

Ag mahimong tulay

It Mendiola.

ANG GAMUGAMO AT ANG LAMPARA

Ang gamugamong

Sumugod sa lampara ninyo

Ay hindi namatay.

Buhay siya katulad

Ng Noli at Fili mong

Nais sunugin

Ng mga Kastilang

May katarak

Ang mga mata.

Buhay siya

Katulad ng mga silahis

Na tumagos sa makakapal

Na ulap ng 1896.

Buhay siya

Katulad ng mga kidlat

Na gumuhit

Sa maitim at makapal na langit ng EDSA.

At kung talagang mahigop

Siya ng lagablab

Ng lamparang

May kalawang ang gaas

Ay mabubuhay pa rin siya

Sa isip at diwa

Ng mga batang katulad mo.

Mabubuhay siya

At magiging tulay

Ng Mendiola.

SI AMBONG, ATI

Si Ambong, Ati—maitum.

Kueong ra buhok, gision ra eambong, ga siki.

Gakung-kong, kung-kong ka maeupsi nga eapsag,

Gapakalimos sa Jaro Cathedral, sa J.M. Basa Street

Ay gintabog eon ra pamilya sa eugta nga anay ginaayaman nanda’t haeo.

Si Ambong, Ati, maitum, indi kantigo magbasa, indi kantigo magsueat

Maski ka anang ngaean ay sa andang barangay owa’t eskuylahan.

Si Ambong, Ati, ginasinggit-singgitan, ginadela-delaan

It mga unga kon imaw mag-agi sa daean ay maitum.

Ginapahadlok it mga nanay sa andang gatangis nga mga unga.

O sa mga unga nga indi magtueog.

Kon fiesta, ginataw-an si Ambong it salin nga suea

Ginasueod sa plastic o sa bag-ong bukas nga lata.

Kon bukon ngani, ginabagsakan it gate.

Agod makayupyop it sigarilyo, gapamueot si Ambong it upos sa kalye.

Agod makasamit it hamburger o juice sa pakite,

Ginapaeapitan ni Ambong ro nagakaon maski sin-o nga anang maagyan.

Pag-abot it gabii, maeugad si Ambong sa sidewalk o sa waiting shed

Kahulid ka anang maeupsing eabsag—

Mayad eang kon may karton nga banig ag owa’t baha o uean --

Agod magbaskug eon man ra tuhod sa pagpakalimos pagka-aga.

Si Ambong, Ati—maitum. Ra ele-ele, ra hibi, ra pangamuyo

Indi mabatian, indi mabatyagan it gobyerno sa siyudad it tawo.

Ra singgit it tabang hay singgit sa Pluto.

Si Ambong, Ati-- maitum, indi makit-an it atong gobyerno.

Kon Dinagyang, sa selebrasyon etsa pwera si Ambong.

Eutay kuno imaw sa mga bisitang dumueo-ong.

Si Ambong, Ati, maitum, ginatabog it blue guard

Bag-o pa man imaw maka-eapak sa gate it Atrium ag SM Shoemart.

Kunta may Gloria nga magbatak kay Ambong sa libtong it kaimueon

Agod sa ulihi ro gobyerno may buwes nga masukot kay Ambong;

Agod sa ulihi makabakae man imaw it Levis o barong

Agod sa ulihi makaeskuyla man sa U.P. ra mga inapo;

Agod sa ulihi owa kana’t magtamay, owa’t magtabog

Kon imaw mag-agto sa SM City ag sa Atrium.

Si Ambong, Ati--maitum. Apo ni Maniwantiwan.

Ag Filipino. Pares kimo, pares kakon.

Kon ham-at owa imaw sa listahan it mga Filipino nga dapat buligan?

Kon ham-at indi imaw makasueod sa atong ugsaran?

Kon ham-at indi naton imaw maagbayan?

Kon ham-at indi imaw makadungan katon magkaon sa restauran?

Siyudad man baea ra’t tawo, indi baea, banwa? Indi baea, banwa?

SI AMBONG, ATI

Si Ambong, Ati—maitim.

Kulot ang buhok, punit ang baro, nakapaa.

Kalung-kalong ang maputla niyang anak,

Namamalimos sa Jaro Cathedral, sa J. M. Basa Street

Dahil ang pamilya niya’y pinalayas na sa lupang dati’y hinuhulihan nila ng bayawak.

Si Ambong, Ati—maitim, hindi marunong bumasa, hindi marunong sumulat

Kahit ng kanyang pangalan dahil walang paaralan sa kanilang barangay.

Si Ambong, Ati, sinisigaw-sigawan, dinidila-dilaan

Ng mga bata kung siya’y naglalakad sa daan dahil siya’y maitim.

Ipinangtatakot ng mga nanay sa kanilang umiiyak na mga bata.

O sa mga anak na ayaw matulog.

Kung piyesta, bibibigyan si Ambong ng tira-tirang ulam.

Nilalagay ito sa plastik o kaya’y sa bagong bukas na lata.

Kung hindi, binabagsakan siya ng gate.

Para makasipsip ng sigarilyo, dumadampot si Ambong ng upos sa kalye.

Para makatikim ng hamburger o juice sa pakete,

Pinapalapitan ni Ambong ang kumakain kahit sino lang na maraanan niya.

Pagdating ng gabi, hihiga si Ambong sa sidewalk o sa waiting shed

Katabi ng kanyang maputlang anak—

Mabuti lang kung may karton na banig o walang baha o ulan—

Para lumakas muli ang kanyang tuhod sa pagpapalimos kinabukasan.

Si Ambong, Ati—maitim.

Ang kanyang ele-ele, ang kanyang hikbi, ang kanyang dasal

Hindi napapakinggan, hindi maramdaman ng pamahalaan sa siyudad ng tao.

Ang sigaw niya ay sigaw sa Pluto.

Si Ambong, Ati—maitim, hindi nakikita ng pamahalaan.

Kung Dinagyang, sa pagdiriwang, etsa pwera si Ambong.

Putik raw siya sa mga bisitang taga-ibang bansa.

Si Ambong, Ati—maitim, pinapalayas ng blue guard

Bago pa man siya maka-apak sa gate ng Atrium at SM Shoemart.

Sana may Gloria na makaahon kay Ambong sa libtong ng kahirapan

Para sa bandang huli ang pamahalaan ay may masingil na buwis kay Ambong;

Para sa bandang huli makakabili rin siya ng Levi’s o barong;

Para sa bandang huli makakapag-aral din sa U.P. ang kanyang mga kaapuhan;

Para sa bandang huli wala nang mag-alipusta, walang magtataboy

Kapag siya’y pumunta sa SM City at sa Atrium.

Si Ambong, Ati—maitim. Apo ni Maniwantiwan.

At Filipino. Katulad mo, katulad ko.

Kung bakit wala siya sa listahan ng mga Filipino na dapat tulungan?

Kung bakit hindi siya makakapasok sa ating balkonahe?

Kung bakit hindi natin siya maakbayan?

Kung bakit hindi natin siya makasabay kumain sa restawran?

Hindi ba’t lungsod ito ng tao, hindi ba, bayan? Hindi ba, bayan?

Limog It Sangka Ati

Maeapad nga kaeanasan rang hasayran.

Owa’t eabot ro mga kabukiran

Kon siin ako libre gapangayam.

Nakapaligos man ako sa Akean

Bag-o pa man mag-abot ro mga putian.

Nagapailig ako it botong halin sa bukid

Hasta sa Kalibo kon siin rang gamut ginabaylo

Sa asin, sa ibis, sa dayok nga madaea ko

Sa amon nga maeamig nga baryo.

Pero pag-abot it mga putian

Rang kalibutan hay gin-islan:

Bukon eon kuno ako ro dag-ana

It mga kaeanasan ag mga kabukiran.

Indi eon kuno ako makakaingin,

Indi man kuno ako makapangaeam

Kon siin rang mga kagueangan natawo

Ag kon siin man ako natawo.

Kon tueokon mo ako maskin ano kataeum,

Indi man ginahapon magbaylo rang kueong nga buhok

O rang itum nga panit.

Paris kimo, kon indi mo ako pagbatunon nga tawo

Indi man ako magbaylo.

Rang mga kanta maskin ano ka baskog

O maski ano kanami

Indi mo man gihapon pagpamatian

Ay imo man lang nga ginabungoe-bungoean.

May aton man kuno nga gobyerno

Agod ro tanan hay taw-an it katarungan;

Pero ham-at kon kami gusto magsueod sa mga istablisimento

Indi pa ngani kami kaabot sa gate ginatabog eon kami it mga guard.

May aton man kuno nga mga laye

Agod ro tanan hay may kaginhawahan;

Pero ham-at ro iba may bugas, may suea

Samtang kami katueok eang?

Tinig Ng Isang Ati

Malawak na bukirin ang nalalaman ko.

Maliban sa mga kabundukan

Kung saan ako libreng mang-aaso.

Naliligo rin ako sa Akean

Bago pa man dumating ang mga puti.

Nagpapailig ako ng kawayan mula sa bundok

Hanggang Kalibo kung saan ang mga halamang panggamot ay pinapalitan

Ng asin, ng ibis, ng dayok na madala ko

Sa malamig naming baryo.

Ngunit nang dumating ang mga putian

Ang mundo ko’y binago:

Hindi na raw ako ang may ari

Ng mga kabukiran at mga kabundukan.

Hindi na rin daw ako makakapagkaingin,

Hindi na rin daw ako makakapangaso

Kung saan ang mga ninuno ko ipinanganak

At kung saan ako isinilang.

Kung titigan mo ako ng kahit anong katalim,

Hindi magbabago ang kulot kong buhok

O ang maitim kong balat.

Katulad mo, kapag hindi mo ako matatanggap na tao

Hindi pa rin ako magbabago.

Ang mga awit ko kahit anong lakas

O kahit ano ka ganda

Hindi mo pa rin pakikinggan

Dahil pinagbingibingihan mo lang naman.

Mayroon din daw tayong pamahalaan

Para ang lahat ay magkaroon ng katarugan;

Ngunit kung gusto aming pumasok sa mga gusali

Hindi pa nga kami makarating sa gate nito ay pinapalayas na kami ng guard.

Mayroon din daw tayong batas

Para ang lahat ay magkaroon ng kaginhawaan;

Ngunit bakit ang iba, may bigas, may ulam

Samantalang kami’y tumitingin lang?

HAM-AN, INAY?

Inay,

Ham-at maeueoy-on ro kanta’t hangin?

Toto,

Maabot ring Tatay.

Inay,

Ham-at nagasaot-saot ro mga daho’t saging?

Toto,

Maabot ring Tatay?

Inay,

Ham-at nagatangis ka? Bukon abi’t maabot si Tatay?

Toto,

Daehon na ring manghod nga owa maghalin kakon!

Bakit, Inay?

Inay,

Bakit kay lambing ang awit ng hangin?

Anak,

Ang Tatay mo’y darating!

Inay,

Bakit sumasayaw ang mga dahon ng saging?

Anak,

Ang Tatay mo’y darating!

Inay,

Bakit kayo’y lumuluha gayong si Tatay ay darating!

Anak,

Dadalhin niya ang kapatid mong hindi nagmula sa akin!

Nagahugot nga Nagahugot

Nagahugot nga nagahugot

Ro hikog sa liog

Ni Mang Pandoy.

Pero sige pa gihapon

Ro  pagbinasoe  ni Manoy

Sa nagaeuya nga si Mang Pandoy.

Imbes nga buligan kuno imao

Sa paghaeog it hikog

Sa liog ni Mang Pandoy

Sige pa kuno gihapon

Ro pagsininggit ku anang mga kontra

Sa EDSA, sa Mendiola:

Tam na! Sobra na!

Layas na! Now na!

Nagahugot nga nagahugot

Ro hikog sa liog

Ni Mang Pandoy.

Apang igto si Manoy

Sa Australia, sa Amerika

Nagahinibayag

Kaibahan ku mga pinuno

Nga busog ro andang buesa,

Ro andang tiyan,

Ro andang espirito.

Apang igto imaw

Sa lugar kon siin ro andang mga panamgo

Hay sa punta eang ku andang mga tudlo.

Ana baeang hasayran

Nga sa kada tueo ku andang mga pluma

Sa pagpirma it kuntrata

Nagaeubag sa liog

Ku anang mga kasimanwa?

Paano baea magdaog

Ro bahaw-bahaw sa hamtik?

Paano baea makadaog

Si Manny Pacquiao kay Andre de Giant?

Nagahugot nga gahugot ro hikog sa liog

Ni Mang Pandoy.

Gaalipugsa, gawaeas,

Gasinggit sa paos nana nga boses:

Siin ro suea ag humay

Sa kada lamesa namon?

Siin ro  sangpuna namong eugta

Nga gintug-an ninyo

Bag-o pa man matumba

Ro mga kaibahan  namon sa Mendiola?

Ham-at gingapos ro  mga alima

Ku mga peryudista

Ag ginduso sa sueod it  bus

Paagto sa silda?

O, Trillanes,hin-uno ka makaguwa?

Buhi pa baea si Kumander Pusa?

Gatubo pa baea ro bungot ni Waling-Waling?

Naeunok eon siguro sanda it sigbin?

Raya siguro ro among biyaya

O eukas ka anang mga pagpanaw-panaw?

Nagahugot nga nagahugot

Ro hikog sa liog ni Mang Pandoy.

‘Nay…’Nay…siin ka?

Humihigpit Na Humihigpit

Humihigpit na humihigpit

Ang silo sa leeg

Ni Mang Pandoy.

Pero sige pa rin

Ang pagsusumbat ni Manoy

Sa humihinang Mang Pandoy.

Imbes na tulungan raw siya

Sa pagluluwag ng silo

Sa leeg ni Mang Pandoy

Tuloy-tuloy pa rin daw

Ang pagsisigaw ng mga kalaban niya

Sa Edsa, sa Mendiola:

Tama na! Sobra na!

Layas na! Now na!

Humihigpit na humihigpit

Ang silo sa leeg

Ni Mang Pandoy.

Ngunit naroon si Manoy

Sa Australia, sa America

Nakipaghalakhakan

Sa mga pinunong

Busog ang kanilang bulsa,

Ang kanilang tiyan,

Ang kanilang kaluluwa.

Nguni’t naroon siya

Sa lugar kung saan ang kanilang mithiin

Ay sa dulo lang ng kanilang daliri.

Batid niya kaya

Na sa bawat tulo ng kanyang pluma

Sa pagpipirma ng kuntrata

Ay pumipilipit ito sa leeg

Ng mga kababayan niya?

Papaano ba mananalo

Ang apanas sa hamtik?

Papaano ba mananalo

Si Manny Pacquiao kay Andre the Giant?

Lalong humihigpit ang silo sa leeg

Ni Mang Pandoy.

Nagpupumiglas,

Sumisigaw sa paos niyang boses:

Saan ang ulam at kanin

Sa bawat hapag namin?

Saan ang pirasong lupa

Na pinangako ninyo

Bago pa man bumulagta

Ang mga kasamahan namin sa Mendiola?

Bakit ginapos ang mga kamay

Ng mga peryodista

At itinulak sa loob ng bus

Patungong silda?

Bakit nangyari ang Maguindanao Masaker?

Bakit kay raming OFW?

Bakit lumubog ang ilang barko?

Oh, Trillanes, kailan ka lalaya?

Buhay pa ba si Kumander Pusa?

Tumutubo pa ba ang kilay ni Waling-Waling?

Nilunok na ba sila ng sigbin?

Ito ba ang aming biyaya

O pasalubong sa mga paglalakbay niya?

Humihigpit na humigpit

Ang silo sa leeg ni Mang Pandoy.

Inay…Inay…Inay...nasaan ka?

Pag-uli mo, Madam

Pag-uli mo, Madam,

Halin sa prisohan,

Gawagayway ring mga supporter

Samtang gasakay ka sa imong limousine

Sa kuno tiku-tiku nga daean

Samtang ako

Nagapasakit kang ulcer.

Alinon abi ay gabot rang bulsa
Ag owa't bakanti ro probinsiyal ospital

Ay puno't pasiyenti nga may ubo ag dengge.

Ah, hadumduman ko

Ro mga dungganong buaya

Sa tongreso

Sa andang air-conditioned nga kwarto

Igto sanda gaplano,

Gapuga ku andang ueo

Kon pila ro andang mabuesa

Sa mga masunod nanda nga proyekto.

Tao ngani kon siin nanda ginagasto

Ro minilyon nanda nga pundo

Bilang representanti ku andang mga distrito.

A, basi ginpatindog it mansyon

Sa andang kadedang nga pangaywa ag pangatlo.

Sa imo nga pag-uli, Madam,

Kabay pa nga imo madumduman

Ro mga pumoeuyo nga ginpasalig mo

Nga may isda ag humay ro kada tawo.

Kunta makita mo man ro mga gaeutaw-eutaw nga mga pamaeay
Pag-abot it tinguean ag bagyo.

Kunta makatibawas man ako sa kaimueon
Agod sa pag-uli ko

Rang pamilya hay maghiyum-hiyum man

Kon andang makit-an nga busog man rang buesa.

Ugaling mas mayad pa nga sa World Bank ipahueam

Ro kwarta ni Mang Juan

Ku sa ipatindog it ospital ag eskuylahan.

O ipatadlong ro mga batsihon nga daean.

O, Madam, pwede baea

Nga maghaksanay eon kamo ku tatay ni Mang Juan

Agod ro rally sa Edsa

Ag ro mga basura sa Roxas Boulevard

Indi eon madugangan?

Sa Pag-uwi Mo, Madam

Sa pag-uwi mo, Madam,
Mula sa kulungan,

Kumakaway-kaway ang ‘yong mga supporter

Habang sumasakay ka sa ‘yong limousine

Sa liku-likong daan

Samantalang ako’y

Nagpapasakit ng aking ulcer.

Butas kasi ang bulsa ko

At walang bakanti ang probinsyal ospital

Dahil puno ng pasyenting may ubo at dengge.

Ah, naalala ko

Yong mga mabubunying buaya

Sa tongreso

Sa kanilang air-conditioned na mga kwarto

Doon nila pinaplano,

Pinipiga nila ang kanilang utak

Kung magkano ang kanilang mabubulsa

Sa mga susunod nilang mga proyekto.

Aywan ko kung saan nila ginagasto

Ang milyon-milyong nilang pundo

Bilang kinatawan ng kanila mga distrito.

Ah, baka pinatayo nila ng mansyon

Sa kanilang mga kadedang na pangalawa at pangatlo.

Sa pag-uwi mo Madam,

Sana maalala mo

Yong mga pangako mo sa kababayan mo

Na bawat isa sa kanila ay may isda at kanin.

Sana makita mo rin yong mga lumulutang-lutang na mga bahay

Kapag dumating ang panahon ng tag-ulan ag bagyo.

Sana makatakas rin ako sa karukhaan

Para sa pag-uwi ko

Ang pamilya ko ay ngingiti-ngiti rin

Kapag nakita nilang puno rin ang bulsa ko.

Kaya lang mas mabuti pang ipahiram sa World Bank

Ang pira ni Mang Juan

Kay sa ipatayo ng ospital at paaralan.

O ituwid ang mga batsihon na mga daan.

O, Madam, pwede bang
Magyakapan na kayo ng tatay ni Mang Juan

Para ang rally sa EDSA

At yong mga basura sa Roxas Boulevard

Ay hindi na maragdagan?

Indi Ko Masueat Rang Pinakamasubo Nga Binaeaybay 

(Pasaylo kay Pablo Neruda)

Indi ko masarangan nga isueat rang pinakamasubo nga binaeaybay.

Maskin sa tunga-tunga eon ako’t eangit ag eogta.

Ro imong pagsabat it huo kakon sa may baybayon it Boracay

Samtang gatunod ro adlaw hay sapat eon nga akon nga ikalipay.

Indi ko masarangan nga isueat rang pinakamasubo nga binaeaybay.

Paris makaron nga ugsad ro buean ag maeamig ro huyop it hangin it Disyembre,

Sapat eon para kakon nga magpahiyomhiyom.

Disyembre man kato ro primero nimo nga haru kakon.

Indi ko masarangan nga isueat ko rang pinakamasubo nga binaeaybay.

Maskin indi ko eon haeos maabut ring uyahon agod akon nga pislitpisliton;

O mahutikan ka man lang paris tag bag-o pa eang kita nga nagaumpisa ku atong pangabuhi.

Sapat eon nga makatueog ako kon ginakumkum ko ro singsing nga ginsuksuk mo sang tudlo.

Ag kon mag-abot kid man ro oras nga magtunod ro adlaw

Ag ro gabii hay mag-eapnaag sa bilog ko nga kalibutan,

Indi ko man gihapon pagsueaton ro pinakamasubo ko nga binaeaybay.

Madumduman ko eang ikaw, gahiyomhiyom eon dayon ako.

Hindi Ko Kayang Isulat Ang Pinakamalungkot Kong Tula

(Paumanhin kay Pablo Neruda)

Hindi ko kayang isulat ang pinakamalungkot kong tula.

Kahit na sa gitna pa ako ng langit at lupa.

Ang pagsagot mo ng oo sa akin sa may dalampasigan ng Boracay

Habang lumulubog ang araw ay sapat na upang ako’y lumigaya.

Hindi ko kayang isulat ang pinakamalungkot kong tula.

Katulad ngayong bilog ang buwan at malamig ang simoy ng hangin ng Pebrero.

Sapat na sa akin upang ako’y ngumiti.

Pebrero rin noon ng una mo akong hinalikan.

Hindi ko kayang isulat ang pinakamalungkot kong tula.

Kahit hindi ko na halos maabot ang mukha mo upang pisilpisilin;

O mabulongan man lamang kita katulad noong nagsisimula pa lamang tayong magsama.

Sapat na sa akin na matikom ko ang singsing na isinuot mo sa aking daliri.

At kung sakaling dumating ang oras ng paglubog ng aking araw

At ang gabi’y lumatag sa buong daigdig,

Hindi ko pa rin isusulat ang pinakamalungkot kong tula.

Maalaala lang kita’y mapapangiti na ako agad.

SA MGA NAGKAEABALI NGA SILAK

Inay, puwede eon baea kita magpamisa?

Total naga-asaw-asaw eon lang man ag ro baha hay owa eon sa karsada.

Ro linti nga anay nagsiad it eangit hay napaeong eon man.

Ro daeogdog nga anay gabayo kang dughan hay haumpawan eon gid man

Ag ro baybay nga nagwenaeas anay hay nagahueagok eon lang man.

Ro baeangaw nga nagpanago sa kilat ag sa nagahagunos nga hangin

Hay nagahiyumhiyom eon sa sidlangan.

(Pila eon ngani makaron ro baeayran sa misa rikyem?

Si Padre Salve baea gademanda pa gihapon it down payment

Bag-o imaw magsuksok ka anang sutana?)

Sueoron dayon naton sa karsada, sa kaeanasan, sa kagueangan

Ratong mga silak nga nagkaeabali, nagkaeataktak

Sa pageusot sa madamoe ag maitum nga gaeom

Masabwagan eang kita it kahayag.

Kon aton sandang hikit-an

Aton sandang haearan it eab-as ag bag-ong buskad nga sampaguita.

Kon may matipon eon kita nga kuwarta,

Patindugan naton sanda’t graniting rebolto sa plasa.

Toto, indi eang kita anay magpamisa

Ay ro kaagahon hay gaeagiik pa

Ag ro kaeangitan sa bibi’t tueondan,

Sa pag-eunip it adlaw, hay mapueapuea pa.

Owa’t eabot kara, gabaha pa ro dagsa sa karsada ag sa plasa.

Indi kuno ra malempiyuhan it Metro Aides

Ay sinipa eon sanda

Bangud ro gintagana nga inugsweldo kanda

Hay ginsueod sa ibang buesa.

Toto, mayad pa nga mangamuyo eang anay kita

Nga ro nakaeusot nga silak

Sa maitum ag madamoe nga gaeom

Hay indi nagtiurok sa atong tagipusuon.

Sa Mga Nabakling Silahis

Inay, pwede na ba tayong magpamisa?
Total umaambon na at ang baha’y wala na sa kalsada.
Ang kidlat na minsang humiwa ng langit ay napatay na.
Ang kulog na noo’y bumabayo sa aking dibdib ay tumahan na rin
At ang dalampasigang nagwawala noo’y humihilik na.
Ang bahagharing nagtatago sa kidlat at sa Signal Number 5 na hangin
Ay ngumingiti na sa silangan.
(Magkano na nga ba ang bayad sa misa rikyem?
Si Padre Salve ba’y humihingi pa rin ng down payment
Bago niya isuot ang kanyang sutana?)
Suyurin natin sa kalsada, sa taniman, sa kagubatan
Yaong mga silahis na nangagkabali, nangagkahulog
Sa paglusot sa makapal at maitim na ulap
Mahasikan lang tayo ng liwanag.

Kapag nakita natin sila
Handugan natin sila ng sariwa’t bagong pamukadkad na sampaguita.
Kung may maipon na tayong pera,
Patayuan natin sila ng granating rebolto sa plasa.
Toto, huwag muna tayong magpamisa.
Ang bukang-liwayway ay lumalangitngit pa
At ang kalangitan sa gilid ng abot-tanaw
Sa paglubog ng araw ay mapula-pula pa.
Bukod rito, bumabaha pa ang dagsa sa karsada at sa plasa.
Hindi raw ito malinis ng Metro Aide
Dahil sinipa na sila,
Dahil ang nakalaang sahod nila’y
Ipinasok sa bulsa ng iba.
Toto, mabuti pa’y magdasal na lang muna tayo
Na ang nakalusot na silahis
Sa maitim at makapal na ulap

Ay hindi tutusok sa ating puso.

Ay, Pangabuhi

Gatindog

Ro tawong

Grasa

Sa atubang it sangka

Aquarium.

“Mayad pa ro Golden Fish,

Maski indi makakita it eangit,

Busog.

“Ako, makita ko ro bilog

Nga kaeangitan,

Pero gutom.”

Ay, Buhay

Nakatayo

Ang isang taong

Grasa

Sa harap ng isang

Aquarium.

"Mabuti pa ang Golden Fish

Kahit hindi nakakakita ng langit,

Busog na busog naman."

"Ako, nakikita ko ang buong

Kalangitan,

Gutom naman."

Manggaranon Kita, Bukon Abi?

Manggaranon kita, bukon abi?

Pangutan-a si Heneral.

Sang milyon man lang ro pabaeon kana

Pagretiro nana, bukon abi?

Pangutan-a ro PAGCOR.

Sang bilyon man lang ro gingastos nanda

Para sa andang pangkape-kape, bukon abi?

Pangutan-a ro GSIS pagbakae

Nanda ku mga obra maestra ni Juan Luna.

Milyon-milyon man lang rato, bukon abi?

Ag kon pangutan-on mo pa

Ro mga big boss it mga pulis,

Masarangan gid naton nga magbakae

It mga helicopter nga nagamit eon it mga herodes

Pero sa bayad nga pangbag-o pa, bukon abi?

Manggaranon kita, bukon abi?

Indi mo eang pagtan-awon

Ro mga suldado sa patag-awayan

Nga nagakamang sa mga eunang

Ag nagasuksok it buhuon nga mga bota.

Ag mga bala nga nagabackfire kon paeukpon nanda.

Pasiplatan mo eang ro mga Ati ag mga Badjao

Nga naga-eubog sa mga binit-karsada.

O ro naga-eugod-eogod nga mga magueang nga nagapila

Sa opisina it GSIS agod magbuoe ku andang pensiyon.

Bangod manggaranon kita,

Owa eon it mga hold-aper, carnaper, pickpoketer.

Owa eon man it tonggresman

Sa atong banwa, bukon abi?

Sugiri kami, banwa, sugiri kami.

Manggaranon kita, bukon abi?

Nabuoe mo?

Mayaman Tayo, Di Ba?

Mayaman tayo, di ba?

Itanong mo kay Heneral.

Isang milyon lang naman ang pabaon sa kanya

Nang magretiro siya, di ba?

Itanong mo sa PAGCOR.

Isang bilyon lang naman ang ginastos nila

Para sa pangkape-kape nila, di ba?

Itanong mo sa GSIS nang bilhin nila

Ang mga obra maestra ni Juan luna.

Milyon-milyon lang naman yon, di ba?

At kung itatanong mo pa

Sa mga big boss ng mga pulis,

Kayang-kaya nating bumili

Ng mga helicopter na ginamit na ng mga Herodes

Pero ang bayad ay pangbago pa, di ba?

Mayaman tayo, di ba?

Huwag mo lang tingnan

Ang mga sundalong nasa larangan ng digmaan

Na gumagapang sa putikan

At sumusuot ng butas-butas na mga bota.

At ang balang nagbabackfire kung paputukin nila.

Pasiplatan mo lang ang mga Ati at ang mga Badjao

Na nakahiga sa tabing-kalsada.

O ang mga nakabastong matatanda na pumipila

Sa opisina ng GSIS upang makuha ang mga pinsyon nila.

Dahil mayaman nga tayo,

Wala nang hold-aper, karnaper, kidnaper, pikpaketer

Sa ating bayan, di ba?

Sabihin mo sa amin, bayan.

Sabihin mo sa amin.

Mayaman tayo, di ba?

Kuha mo?

LIMOG SA IDAEOM

Ginpaeokpan eon man kita.

Bukon man kita’t NPA

O preso nga nag-eskapo sa bartolina.

Si Mary Concepcion indi pa

Abi mag-agto iya.

Ham-at ginahingabot gid kita?

Owa man kita gamartsa.

Gaeangoy-eangoy man lang do atong obra

Sa ginaeanguyang makrudong tubi.

Kon makasueod kita sa punot

O tumaeang sa paeaan,

Aton man ron nga saea

Ay indi kita kantigo magbasa.

Pero masakit, grabe gid

Kon paeokpan kita.

Owa man kita’t M16

Nga ibaeos kanda

Ag bukon eang kita ro madisgrasya.

Tanan sipot, pati ro atong ieitlogan

Tumba.

Ano baea ro andang isabat

Sa Limog sa ibabaw

Kon sa ulihi

Magkilita sanda?

TINIG SA ILALIM

Pinaputukan na naman tayo.

Hindi naman tayo NPA

O bilanggo na nakatakas sa bartolina.

Ayaw pa kasing pumunta rito

Si Mary Concepcion.

Bakit ba tayo hinahabol?

Hindi naman tayo nagmamartsa.

Hindi naman tayo nagrereklamo

Sa linalanguyang makrudong tubig.

Kung nakapasok tayo sa lambat

O maligaw sa baklad,

Kasalanan din natin ‘yon

Dahil hindi tayo marunong bumasa.

Ngunit masakit, talagang grabe

Kung tayo’y paputukan.

Wala tayong M16

Na iganti sa kanila

At hindi lang tayo ang madidisgrasya.

Lahat ubos, kasama na ‘yong iniitlogan

Bagsak.

Ano kaya ang kanilang isasagot

Sa Tinig sa itaas

Kung sakaling

Sila’y magkikita?

OWA EO’T TUN-OG RO KAAGAHON

Bukon eo’t matin-aw

Ro kaaganhon.

Ginadanggahan ako

Maski owa pa gasilak ro adlaw.

Ro tun-og nga anay

Gakabit-kabit

Sa utbong it daho’t saging

Hay owa eon.

Kanugon,

Indi ko eon imaw

Mahilam-us sa akong uyahon

Agud mapreskuhan

Rang kapoy nga painuino

Sa indi mauntat-untat nga barilan

Sa atong banwa.

Ginaeuok

Ku mapilit nga hangin

Nga gabueabod sa ang liog.

Raya baea

Ro ginansya

Ku pagdasig it makita?

Raya baea ro ipanubli naton

Sa atong mga inapo?

WALA NANG HAMOG ANG MADALING ARAW

Hindi na malinaw

Ang umaga.

Maalinsangan ang panahon

Kahit hindi pa sumisikat ang araw.

Ang hamog na dating

Bumibitin-bitin

Sa dulo ng dahon ng saging

Ay wala na.

Sayang

Hindi ko na siya

Maipupunas sa aking mukha

Upang mapreskuhan

Ang pagod kong isipan

Sa hindi mapigil-pigilang barilan

Sa ating bayan.

Kinukuga ako

Ng malagkit na hangin

Na pumupulupot sa aking leeg.

Ito ba

Ang tubo

Ng pagpapabilis ng makina?

Ito ba ang ipamana natin

Sa ating mga apo?

HUEAS IT BATO AG BAEAS

Sige, dasiga ro paghakot

It bato ag baeas

Sa idaeom it nagaeagaak nga tulay.

Total manok-manokon man lang ro bantay.

Sige panghakuta gid

Ro bato ag baeas

Sa idaeom it nagaeagaak nga tulay.

Total kon maanod ron it baha

Ro baroto ni Tay Pandoy

Sa pampang

Hay gahueat eang it pasahero.

Sige panghakuta gid

Ro bato ag baeas

Sa idaeom it tulay.

Total nabulag eon

Ro bantay sa hueas

King binaligya

Nga bato ag baeas.

PAWIS NG BATO AT BUHANGIN

Sige, Dalian mo ang paghakot

Ng bato at buhangin

Sa ilalim ng lumalangitngit na tulay

Total parang manok lang naman ang bantay.

Sige, hakutin mo

Ang bato at buhangin

Sa ilalim ng lumalangitngit na tulau

Total kung matangay yang ng agos-baha

Ang bangka ni Tay Pandoy

Sa pampang

Ay naghihintay lang ng pasahero.

Sige, hakutin mo

Ang bato at buhangin

Sa ilalim ng tulay

Total bulag na

Ang bantay sa pawis

Ng nabinta mong

Bato at buhangin.

MAMUNIT AKO, INAY

Mamunit ako, Inay,

Sa Laguna de Bay.

Indi eon, Toto!

Owa ka eo’t madakpang

Kanduli ag bae-a.

Ham-an, Inay?

Makrudo ro tubi.

Ro mga isda nagkaeamatay

Bangod ro mga bantay

Igto sa Ermita

Gamudlat

Ro andang mga mata

Sa mga naga-iwoe-iwoe

Nga karpa.

MAMIMINGWIT AKO, INAY

Mamimingwit ako, Inay,

Sa lawa ng Laguna.

Huwag na, Toto!

Wala ka nang mahuling

Kanduli at biya.

Bakit, Inay?

Malangis ang tubig.

Ang mga isda’y nangamatay

Dahil ang mga bantay

Ay naroon sa Ermita

Lumulukso

Ang mga mata nila

Sa umiindayog

Na karpa.

AYAW EO’T SUGID KING ABO NGA AEANYON

Indi eon magsugid king abo nga aeanyon;

Ginligis eon it golden kuhol ring eanas.

Indi eon maghandum nga makabunit ka pa it pantat;

Tinueon oet-a ron tanan it taiwan.

Indi eon magdamgo nga makasamit ka pa’t kamuros;

Tao ngani kon may binhi pa sa bangko’t IRRI.

Indi eon magpabugae king antiyamis;

Ginhimuebuean eon rato ni Nong Entes.

Ayaw eon magpanumdum nga makaduyan ka pa

Sa handong it nara. Igto eon sa Japan ra tabla.

Ayaw eo’t sugid king abo nga tubas;

Kahapon pa nagkaeam rang tiyan.

HUWAG NG MAGYABANG SA MARAMI MONG AANIHIN

Huwag nang magyabang sa marami mong aanihin;

Naligis na ng golden kuhol ang ‘yong palayan.

Huwag nang umasa na makakabingwit ka pa uli ng hito;

Linagok na ‘yon lahat ng taiwan.

Huwag nang mangarap na makatikim ka pa ng kamuros;

Iwan ko kung may binhi pa ang bangko ng IRRI.

Huwag nang magyabang sa ‘yong antiyamis;

Nabalahibuhan na ‘yon ni Kuya Entes.

Huwag nang mag-isip na makakaduyan ka pa

Sa lilim ng nara. Sa Japan na ang kanyang table.

Huwag nang magyabang sa masagana mong aanihin;

Kahapon pa kumakalam ang aking tiyan.

HIN-UNO PA BAEA?

Hin-uno pa baea

Magtubo ro apitong sa ugis nga Manduyog

Samtang kada tag-ilinit

Ginakaingin ra palibot.

Hin-uno pa baea

Magtin-aw ro Suba Iloilo

Samtang kada minuto

Ginapaeag-ok ra it krudo?

Hin-uno pa baea maghapon it oman

Ro mga taeabong sa likod it anwang

Samtang ro eskupita ni Tay Juan

Pirme eon lang gapuntariya sa kaeanasan?

Hin-uno pa mag-untat ro pagkinumos

Ku atong palibot?

Kon ma-Ormoc

Eon kita tanan?

KAILAN PA KAYA?

Kailan pa kaya

Tutubo ang apitong sa panot na Manduyog

Gayong tuwing tag-init

Kinakaingin ang kanyang paligid?

Kailan pa kaya

Lilinaw ang Ilog Iloilo

Gayong minuminuto’y

Pinapalunok ito ng krudo?

Kailan pa kaya uli hahapon

Ang tagak sa likod ng kalabaw

Gayong ang eskupita ni Tay Juan

Ay lagging pumu[untariya sa palayan?

Kailan pa titigil ang pagmamasa

Ng ating kapaligiran?

Kung ma-Ormoc

Na tayong lahat?

TABANG!

Owa pa kasinggit

Ro Kalibutan

It “Tabang!”

Apang ra paandam

Hay maathag.

Nagapanggiltak nga mga eanas.

Ginalaharan nga kalye it syudad.

Red tide.

Yellow rain.

Apang owa’t naga-inato kara.

Masaku ro tanan sa paghimo it missiles,

Sa pagpatindog it megamol,

Sa pag-utod it kakahuyan,

Sa paghaboy it insektisayd sa suba,

Sa paghueom it formalin sa repolyo,

Sa pag-eagas it piso sa Mabini,

Sa Ermita, ag sa Baclaran.

Ropaandam it Kalibutan hay maathag,

Ugaling owa’t nagainato kara.

Bangud siguro

Owa pa Imaw kasinggit

It “Tabang!”

SAKLOLO!

Hindi pa sumisigaw

Ang mundo

Ng “Saklolo!”

Ngunit ang pabala

Ay malinaw.

Tigang ang palayan.

Linalahar na kalsada ng syudad.

Red tide.

Yellow rain.

Ngunit walang pumapansin nito.

Lahat ay abalang-abala sa paggawa ng missiles,

Sa pagpapatayo ng megamol,

Sa pagpuputol ng mga punong-kahoy,

Sa pagtatatpon ng insektisayd sa ilog,

Sa paghahabol ng piso sa Mabini,

Sa Ermita at sa Baclaran.

Ang pabala ng Mundo ay malinaw,

Ngunit walang pumapansin nito.

Dahil siguro’y

Hindi pa ito sumisigaw

Ng “Saklolo!”

SIIN KA MAEUPAD , PAG-ASA?

Siin ka maeupad, Pag-asa?

May lugar pa baea ring baga

Para sa maitum nga hangin?

Masupsup mo pa baea

Ro maap-eod nga tun-og?

Ag kon makaeupad ka gid man,

Siin nga bukid ka maestar?

Indi sa Bukid Apo,

Barbekyuhon ka igto

It mga tawo nga upa ra andang ueo.

Indi man sa Bukid Makiling,

Ro habilin igto hay niyog ag saging.

Ag kon sa Manila Zoo ka mag-agto,

Basi mabuhay eon ro sang buean

Ag ring gusok

Hay magitara eon dayon.

Ano eon lang baea, Pag-asa?

SAAN KA LILIPAD, PAG-ASA?

Saan ka lilipad, Pag-asa?

May puwang pa ba ang baga mo

Sa itim na hangin?

O masipsip mo pa ba

Ang mapait na hamog?

At kung sakaling makakalipad ka na,

Saang bundok ka titira?

Huwag sa Bundok Apo,

Babarbekyuhin ka roon

Ng mga taong utak-ipa.

Huwqag din sa Bundok Makiling,

Ang natitira roon ay niyog at saging.

At kung sa Manila Zoo ka tutungo,

Baka mahaba na ang isang buwan

At ang tadyang mo’y

Gigitarahin din doon.

Ano nalang kaya, Pag-asa?

MANOG-ULING

Balikda baea, Don Alfredo,

Ro bukid nga inagyan

King chain-saw, pospuro ag wasay.

Tan-awa baea ro anang hitsura—

Mingko likod it kaeaha

Nga  maski kugon

Hay owa eo’t makapyutan.

Ag kon mag-uean

Hay galigid ro kalibutan.

Don Alfredo, bastante baea

Ring ginansiya sa uling

Para isugpon sa naanuran

It tulay nga karsada?

MANG-UULING

Linungin mo, Don Alfredo,

Ang bundok na dinaanan

Ng chain-saw, pospuro at lagari mo.

Tingnan mo ang kanyang mukha—

Parang likod ng kawali

Na kahit kugon

Ay walang makapitan.

At kung umuulan,

Gumugulong ang mundo.

Don Alfredo, bastante na ba
Ang tubo mo sa uling

Upang ibili ng troso at semento

Upang idugtong sa kalsadang

Natangayan ng tulay?

SA PILAPIL IT TANGKE

Gatindog ka nga ginaangkit ring bibig

Sa pilapil it tangke ni Don Pepe.

Ginasipadsipad mo ro mga dahon

It bakawan nga anay nagakaeunot

Agod butitihon do mga buto’t

Ueang ag kalampay

Nga nagapasapnay

Sa malinong nga handong.

Nagapaeang-giltak ring bibig

Ay ring bubon nagmaea

Agod patambukon

Ro eukon ni Don Pepe

Agod pabustikon do Hapon

Samtang kita

Kon may nabilin pa nga ueo it eukon

Imaw ro atong bakeon.

Tay Itsong,

Matindog ka eon gid lang baea

Sa pilapil ni Don Pepe?

SA PILAPIL ng Palaisdaan

Nakatayo ka habang kinakagat ang iyong bibig

Sa pilapil ng palaisdaan ni Don Pepe.

Pinupunitpunit mo ang mga dahon

Ng bakawan na dati’y nabubulok

Upang alagaan ang mga similya

Ng talangka at sugpo

Na nagpapaaruga

Sa tahimik na lilim.

Nabiak ang bibig mo

Dahil ang balon mo’y natuyo

Upang patabain

Ang sugpo ni Don Pepe

Upang pabundatin ang Hapon

Samantalang tayo

Kung may matitira pang ulo ng sugpo

Iyon ang ating bibilhin.

Tay Itsong,

Tatayo ka lang ba

Sa pilapil ni Don Pepe?

GOLD FISH

Binakean ko’t gold fish

Rang kamanghuran—

Para sa anang ikanapueong kaadlawan.

Bag-o ko gintao kana,

Ginhambaean ko imaw nga haeongan na

It mayad.

Buburan na’t pagkaon

Ag islan ra tubi

Kon maeubog eon

Agod indi magmasakit.

Ginpasaeamatan na ako

Apang nataeupangdan ko

Nga owa imaw maghiyumhiyum.

Eain ra sa gin-eaom ko.

Ag naghambae imaw:

“Itay, pwede mo akong ibhan sa baybay?

Buhian naton imaw sa eawod

Agod makaeangoy imaw

Sa gusto nanang agtunan.”

Tumango eon lang ako.

GOLD FISH

Binilhan ko ng gold fish

Ang bunso ko—

Para sa kanyang ikasampung kaarawan.

Bago ko ito ibinigay sa kanya,

Sinabi kong alagaan niya ito

Ng mabuti.

Laging bigyan ng pagkain

At palitan ang tubig

Kung ito’y malabo na

Upang hindi magkasakit.

Nagpasalamat siya sa akin

Ngunit napansin kong

Hindi siya natuwa.

Ito’y salungat sa inaasahan ko.

At siya’y nagsalita:

“itay, pwede ninyo akong samahan sa dalampasigan?
Palayain natin siya sa dagat

Upang makalangoy siya

Sa gusto niyang puntahan.”

Tumango na lang ako.

ABA, DON PEPE

Aba, Don Pepe.

Masadya ka

Ay napuno

Ring buesa

Sa ginansya it apitong

Nga bumagsak

Pagkaagi

King chain-saw.

Aba, Don Pepe,

Masadya ka

Ay sa palasyo ka

Naga-estar

Ag ring truso

Sa Japan gindaea.

Pero mas masadyahan ka pa gid

Kon ring ueo

Hay maigo it inumoe

King kasimanwa

Nga nagaeutaw-eutaw sa baha kon tag-ueoean

Ag gapilapila sa ilimnong tubi

Sa gatueo-tueo nga gripo

Sa binit it mataputapuhon  nga karsada

Kon tag-ilinit.

ABA, DON PEPE

Aba, Don Pepe

Tuwang-tuwa ka

Dahil napuno

Ang ‘yong bulsa

Sa ganansya ng mga punong-apitong

Na bumagsak

Nang maraanan

Ng inyong chain-saw.

Aba, Don Pepe

Tuwang-tuwa ka

Dahil sa palasyo ka

Nakatira

At ang troso mo’y

Sa Japan napunta.

Subalit lalong matuwa ka

Kung ang ulo mo’y

Matamaan ng mga kamao

Ng inyong mga kababayang

Lumulutang-lutang sa baha kung tag-ulan

At pumipila-pila sa tubig-inumin

Sa pumapatak-patak na gripo

Sa tabi ng maalikabok na kalsada

Kung tag-init.

PAMATII

Pamatii.

Ro Ormoc ag ro Bukid Pinatubo

Hay nagahambae.

May daea sandang

Kaki nga tubi

Ag asol nga kaeayo.

Panumdumon mo

Ratong mga bangkay

Nga gin-anod sa nagapaniapi nga suba

Ag

Mga baeay nga gintabunan

It lahar.

Pamatii

Ro haeakhak

Ag ro  kaeay

Ku ginansya

Ni Don Pepe

Sa anang pagputoe it troso.

PAKINGGAN MO

Pakinggan mo.

Ang Ormioc at ang Bundok Pinatubo

Ay nagsasalita.

May dala silang

Kaki na tubig

At asol na apoy.

Alalahanin mo

Yaong mga bangkay

Na inahon sa umaapaw na ilog

At\Mga bahay na lumulubog

Sa lahar.

Pakinggan mo

Ang halakhak

At talagsing

Ng ganansiya

Ni Don Pepe

Sa kanyang pagpuputol ng troso.

HABATIAN KO IKAW

Habatian ko

Kon paano Ka nakaeskapar sa mga alima ni Haring Herodes,

Kon paano Mo ginbanhaw si Lazaro,

Kon paano Mo ginletrato ring uyahon sa tela,

Kon paano Ka nagbag-ot eawas,

Ag nagkayab sa Kaeangitan.

Hakita ko pa ngani Ikaw

Nga linansang sa krus

Para sa mga saea nakon

Igto sa amon nga kapilya.

Pero owa ko gid Ikaw

Makilaea it mayad.

Masaku gid abi ako

Sa pag-ininum it tuba ag gin,

Sa pagsininggit sa bueangan,

Sa paghinaeugay it eonang

Sa distrito it Mabini.

Pag-eaom ko

Hay gin-abandonar Mo eon ako

Parehas ku mga ungang owa’t eambong

Nga nagawarang sa Pastrana Park.

Owa ako gaeaum

Nga batakon Mo ako

Ag hugasan nga may pasinsya

Pagkatapos nga inaywan ako kang mga amigo

Sa karsel bangud owa namon mabayri

Ro among nainum

Sa sangka beer garden.

NAPAKINGGAN KITA

Napakinggan Kita

Kung paano Kayo nakatakas sa mga kamay ni Haring Herodes,

Kung paano Ninyo binanhaw si Lazaro,

Kung paano Ninyo inilarawan ang mukha Ninyo sa tela,

Kung paano Kayo nagbago ng katawan

At pumailanglang sa kalangitan.

Nakita ko pa nang Kayo’y

Pinako sa krus

Para sa kasalanan ko

Doon sa aming kapilya.

Ngunit talagang hindi ko Kayo

Nakilala ng maigi.

Abalang-abala kasi ako

Sa pag-iinum ng tuba at gin,

Sa pagsisigaw sa sabungan,

Sa pagsalimuha sa yurak

Sa kalye ng Mabini.

Akala ko’y

Pinabayaan na Ninyo ako

Katulad ng mga batang walang baro

Na nagpapalaboy-laboy sa Pastrana Park.

Hindi ko akalain

Na hatakin Ninyo ako

At hugasan ng may tiyaga

Pagkatapos iwanan ako ng mga kaibigan ko

Sa bilangguan dahil hindi namin nabayaran

Ang aming nainum

Sa isang beer garden.

BISAN PA

Bisan pa tuslukon Rang unod it adlaw,

Kupkupan Ko man gihapon ro kahapdi

Ku tatlong eansang

Nga igamartilyo sa Akong mga paead ag mga siki

Kon imaw ron man lang ro paagi para Kakon

Maghiliusa ro mga karpentero.

Higupon Ko man gihapon

Ro apdo nga igaduhoe

Sa nagapaeang-giltak Ko nga mga bibig,

Kon imaw ron do pinakamayad nga paagi

Para hugasan ro mga saea it mga pumoeuyo.

Batunon Ko man gihapon

Ro pagbuno it sibat sa akong gusok

Kon imaw ron do mayad nga paagi

Agod mabuksan

Ro andang pagtuo Kakon.

Ag kon kabigon gid man Ako’t kamatayon makaron,

Batunon Ko man gihapon it may pagyuhum

Ay sa madaling tyempo

Magaiba Ako kimo

Nga owa’t katapusan sa kaeangitan

Suno sa Kasueatan.

KAHIT NA

Kahit tusukin pa ang Aking laman ng araw,
Yayakapin Ko pa rin ang hapdi
Ng tatlong pakong
Imamartilyo sa Aking mga palad at mga paa
Kung iyon lang ang paraan
Upang ang mga anluwagi’y
Makiisa sa Akin.

Lunukin Ko pa rin
Ang apdo na isalansan
Sa may putok Kong mga labi
Kung iyon lang ang pinakamagaling na paraan
Upang hugasan ang kasalanan ng sanglibutan.
Kabigin Ko pa rin
Ang pagsaksak ng sibat sa Aking tadyang
Kung iyon lang ang paraan upang mabuksan
Ang pananampalataya sa Akin.

At kung sakaling hilahin na Ako ngayon ng kamatayan,
Tatanggapin Ko pa rin ng may ngiti
Dahil sa madaling panahon
Sasama Ako sa iyo
Ng walang hanggan doon sa kalangitan
Ayon sa Banal na Kasulatan.

Tan-awa Ro Mga Nagapangade Nga Mga Alima

Tan-awa
Ro mga nagapangade nga mga alima.
Tan-awa it mayad
Ro mga nagaeutaw nga kaugat-ugatan
Ag ro mga nagatiliku nga mga tudlo
Nga nagapuntariya sa kaeangitan.
Tan-awon mo gid it mayad
Sa likod ku mga alima ngaron,
Ro mga sakripisyo
Nga andang inagyan
Agod makabatak ka eang
Ku baso it bino
Agod mapadunggan ro imong kadaeag-an.

Pagmasdan Mo Ang Mga Nagdarasal Na Mga Kamay

Pagmasdan mo

Ang mga nagdarasal na mga kamay.

Titigan mo ng maigi ang mga lumulutang na mga ugat

At ang mga baluktot na mga daliri

Na nakatutok sa kalangitan.

Pagmasdan mo ng mabuti

Ang likod ng mga kamay na ito,

Ang mga sakripisyo

Na kanilang naraanan

Para lang mahatak mo

Ang baso ng bino

Para ipagbunyi ang inyong tagumpay.